Haber-Röportaj: İlker ÇAKAN
Devrek; Zonguldak ilinin Ankara-Zonguldak devlet karayolu üzerinde bulunan ve içinden Devrek Çayının geçtiği, yeşiller diyarı şirin bir ilçesidir. Devrek denilince akla Devrek bastonu gelir. Devrek’te baston elde yapılıyor. Yapılan bir baston diğerine benzemiyor. Devrek bastoncusu Rüştü Çelebi ; “Gerçek bir Devrek bastonuna sahip olan insan dünyada tek bir şeye sahip olan insandır.“Diyor. Devrek’te bastonda imalatını başlatan rahmetli Münteka Çelebi Türkiye’de birçok ünlüye baston hediye etmiş. Çelebi bastonları iş yerinde birçok ünlünün hatıra fotoğrafları ve Münteka Çelebi ustanın özel koleksiyonu dikkat çekmektedir. Münteka Çelebi ustanın oğullarına nasihat anlamındaki şu veciz sözleri ne kadar manidardır. “Oğlum; Ben ağır yükler taşıdım; Borçtan ağırını bilmedim. İyi yemekler yiyip, insanlar ile boşça vakitler geçirdim. Afiyet ve ibadetten güzelinin bilmedim. Nice sıkıntılar çektim. Muhtaç olmaktan acısını bilmedim. Dünya güzellerini gördüm. Sanattan güzelini bilmedim.” Devrek Çelebi Bastonları imalathane sahibi Rüştü Çelebi, Devrek bastonu yapımı konulu yaptığım röportajda şunları söyledi;
Devrek bastonu kızılcık ağacının dalından yapılır
“Devrek bastonu kızılcık ağacının dalından yapılır. Kızılcık ağacının özelliği ise lifleri kökten başlar ve dalın ucuna kadar sürekli devam eder. Bu ağaç kırılmaya dayanıklı esnek ağaçlardandır. Kasım-Şubat aylarında kesimi yapılan kızılcık ağacı dalları bir yıl boyunca üstü kapalı ve havadar bir muhafaza edilir. Bir yılın sonunda düzeltme tahtası dediğimiz ve üzerinde bir delik bulunan kalasta esnetilerek düzeltilir. Düzelttikten sonra tek olarak kullandığımız tornada kabuğu alınacak ve merkezleyecek şekilde çekeriz.
Manda boynuzu hijyenik bir organdır
Kabuğunu aldığımız dalı üç ay olmak üzere bir kere daha saklamada tutarız. Üç aydan sonra sapını ve manda boynuzundan yapılan alt korumacı takarız. Manda boynuzunun özelliği ise hijyenik bir organdır, mikrop kabul etmeyen, sokaktaki bir mikrobu eve taşımayan organdır. Daha sonra nasıl baston yapılır ona karar veririz. Devrek’in özel klasik ve iptidai olan yılanlı baston yapılacak ise balıksırtı törpüyle yılanın yuvası yapılır. Yılan deseni çıktıktan sonra törpü ile bastonun manda boynuzuyla bastonun eşitliğini sağlamaktır. Törpüden sonra balıksırtı ve düz eye ile devam edilir. Eyenin görevi ise motifin belirginleşmesinin sağlamak ve törpünün dişisini çelik parçası ile eyenin izleri yok edilir. Daha sonra 80 numaralı zımparadan başlar.80.180.200.400 ve 600 numaralı zımparayla son zımpara yapılır.
Renk verici maddemiz kezzaptır
Son zımpara yapıldıktan sonra renk verici madde olarak boya kullanamıyoruz. Renk verici maddemiz ise kezzaptır. Kezzabı bastona sürer, sürdükten sonra 3 gün beklersek, kendiliğinden rengini alır. Kezzabın tek görevi renk vermek değildir. Bazen de ağaç kurdu gibi canlıları bastondan uzak tutmayı sağlar. Kezzap rengini aldıktan sonra 400 ve 600 numaralı zımparayla, tekrar zımparalar boyahaneye ve vernik yapmaya yollarız. Ana modelimiz çıkmıştır. İki modelimiz ise oyma bastonlardır. Bu sefer bastonumuzu düz törpü ile törpüler, eye, sistire, zımpara aşamasından sonra bu sefer renk verici madde olarak toz boya kullanıyoruz. Toz boyanın özelliği ise eriticisinin içine az miktarda koyduğumuzda, açık pembe miktarda çoğalttığımızda kademe olarak kırmızı bordo, en son ise siyah elde ederiz. Hangi rengi kullanacaksak, o rengi elde eder, bastona sürüp dişçilerin kullanmış olduğu asma motor ile istersek resim yapar, istersek motif çizeriz. Devrek bastonlarının hepsi bu iki teknik ile yapılır. Bu iki tekniğini birleşmesi ve kaynaşması ile dünyadaki bastonlardan farkı ise ağacından kaynaklanarak ne kadar incelirse incelsin, baston kullanılır. İkinci ana farkı ise tamamen elde yapıldığından, dolayısıyla aynı bastondan yapma şansımız yoktur. Her baston tektir. Bu şöyle ifade edilebilir. Gerçek bir Devrek bastonuna sahip olan insan, dünyada tek bir şeye sahip insandır.”